К.Тинчурин исемендәге Халыкара заман милли драматургия театр фестивале

К.Тинчурин исемендәге Халыкара театр фестивале К. Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры, Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгы, Татарстан Республикасы Хөкүмәте һәм Россия Федерациясе Театр әһелләре берлеге ярдәме белән үткәрелә. Беренче фестиваль 1991 елда узды һәм Республика статусына ия булды. Мәдәният министрлыгы карары буенча фестивальдә Татарстан Республикасының барлык профессиональ театрлары һәм Рәсәй профессиональ татар театрлары катнашты. Алда узган (1991, 1992 елгы) Кәрим Тинчурин фестивале театрларның үзләрендә, билгеле бер таләпләр куелып, тулы бер сезон буенча барды. Сезон ахырында нәтиҗә чыгарылды. Ләкин мондый программа буенча эшләү бик уңайлы булмады. Театр коллективлары өчен бер-берсенең спектакльләрен карау һәм аралашу мөмкинлеге юк иде. Иҗат коллективларының бердәм соравы буенча, фестивальне билгеле бер вакытта, бер урында (Казан-27 март- Театр көне) уздыру хәл ителде. Шулай ук фестивальне ел саен түгел, ә ике елга бер мәртәбә уздыру гамәлгә кертелде. Бу инде иҗат коллективларын ике сезон эчендә куелган иң яхшы спектакльләрне сайлап алу мөмкинлеген тудырды.

III,IV,V Кәрим Тинчурин фестивальләре нәкъ шул тәртиптә узды. Мәртәбәле жюри әгъзалары театр коллективларына үз бәяләрен бирде. Фестивальләр эчтәлекле, дәрәҗәле, хәрәкәтчән узды. Ул театр коллективлары өчен генә түгел, тамашачы өчен дә кызыклы иде. 1998 елда Татарстан Республикасы хөкүмәте тарафыннан Төрки халыкларның VI халыкара «Нәүрүз» фестивален Казан шәһәрендә уздырылуы турында карар кабул ителә. Шуңа бәйле һәм башка сәбәпләр аркасында, Тинчурин фестивале гамәлдән төшеп кала. 2012 елны Кәрим Тинчурин фестивален уздыру, яңадан (исеме үзгәртелеп) гамәлгә кертелде.

Милли классик драматургиянең Кәрим Тинчурин исемендәге VI Республика театр фестивале татар халкының бөек улы, татар театрына нигез салучыларның берсе, драматург, актер, режиссер Кәрим Тинчуринга 125 ел тулуга багышланды.

30 октябрь — 6 ноябрь Кәрим Тинчурин исемендәге IX Халыкара милли драматургия театр фестивале үтте. Бу елны фестиваль К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры оешуга 85 ел һәм К.Тинчуринның тууына 131 ел тулуга багышлана.

Нигезләмә – 2018

Гариза – 2018

30 октябрь К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театрында Кәрим Тинчурин исемендәге IX Халыкара милли драматургия театр фестивален ачу тантанасы узды.

Кәрим Тинчурин исемендәге IX Халыкара милли драматургия театр фестиваленең икенче көнендә — 31 октябрь — Яр Чаллы Татар дәүләт драма театры – Булат Сәләхның «Яратылмый калган ярлар» спектаклен тәкъдим итте.

1 ноябрь – М.Шкетан исемендәге Мари милли драма театры – “Эренер” спектаклен тәкъдим итте. М.Шкетан исемендәге Мари милли драма театры коллективы әлеге фестивальдә катнашуы өчен “Бәллүр Кәрим” статуэткасы белән бүләкләнде.

2 ноябрь – О.Батырай исемендәге Даргин музыкаль-драма театры – “Гуглахай” спектаклен тәкъдим итте. О.Батырай исемендәге Даргин музыкаль-драма театры коллективы әлеге фестивальдә катнашуы өчен “Бәллүр Кәрим” статуэткасы белән бүләкләнде. Даргин халык әкиятләренә нигезләнеп язылган «Гуглахай» спектакле нәни дусларыбызның күңеленә хуш килде. Бәйрәм көннәрендә аларга менә дигән бүләк булды. Спектакльдән соң критиклар, артистлар белән спектакльнең уңай һәм шул ук вакытта бик үк отышлы булмаган моментлары турында да фикер алышынды.

3 ноябрь – С.Чанба исемендәге Абхаз дәүләт драма театры – “Куяннар һәм буар еланнар” спектаклен тәкъдим итте. С.Чанба исемендәге Абхаз дәүләт драма театры коллективы әлеге фестивальдә беренче тапкыр катнаша. Театр коллективы фестивальнең символы — “Бәллүр Кәрим” статуэткасы белән бүләкләнде. Спектакльнең режиссеры Мәдинә ханым Аргун җылы каршы алулары, һәрчак ярдәм итеп торулары өчен театр коллективына үзенең рәхмәтен җиткерде. Спектакльдән соң критиклар, артистлар белән спектакльнең уңай һәм шул ук вакытта бик үк отышлы булмаган моментлары турында да фикер алышынды. Театр тәнкыйтьчеләре бертавыштан: «Фазыл Искәндәрнең әсәрләрен сәхнәгә кую бик авыр һәм күп көч, осталык таләп итә, ләкин режиссер боларның барысына да ирешкән», — дип йомгак ясадылар.

Кәрим Тинчурин исемендәге IX Халыкара милли драматургия театр фестиваленең алтынчы көнендә — 4 ноябрь — Казан дәүләт яшь тамашачы театры – «Ату» спектаклен тәкъдим итте. Казан дәүләт яшь тамашачылар театры коллективы фестивальнең символы — “Бәллүр Кәрим” статуэткасы белән бүләкләнде. Спектакльдән соң критиклар, артистлар белән спектакльнең уңай һәм шул ук вакытта бик үк отышлы булмаган моментлары турында да фикер алышынды. Әлеге спектакль А.С. Пушкин әсәрен яңа форматта, замана яшьләренә кызыклы итеп күрсәтә алуы белән үзенчәлекле.

Кәрим Тинчурин исемендәге IX Халыкара милли драматургия театр фестиваленең соңгы көнендә — 5 нче ноябрь — А.М.Топанов исемендәге Хакас милли драма театры – «Кичер мине җирем» («Өч аршын җир») спектаклен тәкъдим итте. А.М.Топанов исемендәге Хакас милли драма театры коллективы фестивальнең символы — “Бәллүр Кәрим” статуэткасы белән бүләкләнде. «Кичер мине җирем» спектакле белән А.М.Топанов исемендәге Хакас милли драма театры Аяз Гыйләҗев әсәрләре буенча спектакльләр декадасын ачып җибәрде. Әлеге спектакльне Аяз Гыйләҗевның тормыш иптәше Нәкыя ханым, шулай ук уллары — Искәндәр һәм Мансур да карадылар.
Спектакльдән соң критиклар, артистлар белән спектакльнең уңай һәм шул ук вакытта бик үк отышлы булмаган моментлары турында да фикер алышынды. Мансур Гыйләҗев, әтисенең юлын дәвам итүче буларак, әлеге спектакльне югары бәяләде: » «Өч аршын җир» әсәре буенча куелган күп кенә спектакльләр арасында бу иң яхшысы. Биредә үзгәрешләр аз кертелгән, текст белән охшаш яклары күп, шунысы мине куандырды».

Фестиваль Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театрының 85 еллык юбилее уңаеннан күрсәтелгән – «Гөләндәм туташ хатирәсе» спектакле белән тәмамланды. Юбилей кичәсендә Татарстанның Мәдәният министрының беренче урынбасары — Эльвира Рафаиль кызы Камалова да катнашты.

2016 елның 15 сентябреннән 21 сентябренә кадәр Казан шәһәрендә Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театрында Кәрим Тинчурин исемендәге VIII Халыкара милли драматургия театр фестивале үтте.

Нигезләмә – 2016

Гариза – 2016

15 сентябрьдә Казанда Кәрим Тинчурин исемендәге VIII Халыкара милли драматургия театр фестивале узды. Аны татар театрына нигез салучыларның берсе – бөек артист, режиссер һәм драматург Кәрим Тинчурин әсәре буенча куелган спектакль белән ачу матур традициягә әверелде. Әйтик, 2014 елда узган фестиваль программасына К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театрының “Назлы кияү” спектакле старт биргән иде. Бу күркәм гадәт быел да дәвам итте: фестивальне ачу тантанасыннан соң тинчуринлылар тамашачыларга “Сүнгән йолдызлар” музыкаль трагедиясен тәкъдим итте.

Кәрим Тинчурин исемендәге VIII Халыкара Милли драматургия театр фестивале кысаларында Казан Дәүләт яшь тамашачылар театры үз сәхнәсендә Николай Гогольнең «Уенчылар» («Игроки») фантасмагориясен тәкъдим итте.

Кәрим Тинчурин исемендәге VIII Халыкара милли драматургия театр фестиваленең икенче көне О.Батырай исемендәге Даргин дәүләт музыкаль драма театрының “Ана йөрәге” спектакле белән төгәлләнде.

Тинчурин фестиваленең дүртенче көнендә, М.Шкетан исемендәге Мари милли драма театры «Туй коймаклары» комедиясен тәкъдим итте.

19 сентябрь, К.Тинчурин исемендәге VIII Халыкара милли драматургия театр фестивале кысаларында И.С.Цей исемендәге Адыгея Республикасы милли театры Сәидә Хунагова әсәре буенча куелган «Мактау Аңа!» гротескын тәкъдим итте.

К.Тинчурин исемендәге VIII Халыкара милли драматургия театр фестиваленең бишенче көнендә, 20 сентябрьдә, А.Умуралиев исемендәге Бишкәк шәһәр драма театры «Исемдә» спектаклен күрсәтте.

21 нче сентябрь К.Тинчурин исемендәге VIII Халыкара милли драматургия театр фестивален ябу тантанасы уздырылды. Фестивальдә барлыгы 8 театр катнашты, 9 спектакль тәкъдим ителде. Тинчурин театрының «Шашкан бабай» абсурд комедиясе фестивальдән тыш күрсәтелде.

К.Тинчурин исемендәге VII Халыкара милли драматургия театр фестивалендә катнашу өчен Төркия, Белорусия, Украина, Казахстан, Карелия, Хакасия, Алтай һ.б. театрлардан гаризалар кабул ителде. Әмма хезмәтләр белән танышып чыкканнан соң, барлыгы 8 театр коллективы сайлап алынды. Спектакльләр К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сәхнәсендә 15-21 сентябрь көннәрендә булды.

Нигезләмә – 2014

Гариза – 2014

Фестивальнең беренче көнендә Казанның Архангельск зиратында Кәрим Тинчуринның каберенә чәчәкләр салу булды.

Чарада Татарстан Республикасы язучылар берлегеннән, Татарстан театрларыннан вәкилләр катнашты. Әлеге зиратта 1929- 1942 елларда атып үтерелгән, сәяси репрессия корбаннары исемнәре уелган мемориал стела куелган. Биредә шулай ук Кәрим Тинчурин исеме дә бар (бу мәгълүмат Федераль куркынычсызлык хезмәтенең Татарстан Республикасы идарәсе архивыннан алынды). Бу чара Кәрим Тинчуринның күмелгән урыны төгәл билгеле булганнан соң, әдипнең туган көнендә, беренче мәртәбә уздырыла.

15.00 сәгатьтә «Хәзерге җәмгыятьтә милли драматургия үсеше» дигән темага түгәрәк өстәл уздылрылды. Түгәрәк өстәлдә фествальнең кунаклары: Калмыкия, Чувашия, Башкортостан, Татарстан театрлары вәкилләре катнашты.

Кич 18.30 сәгатьтә Кәрим Тинчурин исемендәге VII Халыкара милли драматургия театр фестивален тантаналы ачылу кичәсе булды. Кичәдә Татарстан Республикасы мәдәният министрлыгының профессиональ сәнгать бүлеге мөдире Хайретдинова Дилия Флеровна, Россия Федерациясе театр әһелләре берлегеннән милли театрлар бүлеге җитәкчесе Корчак Марина Михайловна Берлекнең җитәкчесе Александр Александрович Калягин исмееннән котлау җиткерде. Фествиальнең катнашучы театрларның җитәкчеләренә сәхнәдә татар халкының милли баш киеме – түбәтәй белән бүләкләделәр.

Кич Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театрының Кәрим Тинчурин пьесасы буенча куелган «Назлы кияү» спектакле белән дәвам итте. Бу кичтә фестивальнең төп бүләге – бәллүр Кәримне тапшырдылар.

16 сентябрь А.М.Топанов исемендәге Хакас милли драма театры коллективы В.Шулбаева пьесасы буенча «Хан Мәргән» драмасын тәкъдим итте.

17 сентябрь А.Мубаряков исемендәге Сибай башкорт дәүләт драма театры коллективы Ф.Бүләков пьесасы буенча «Карт кияүләр яки Шомбай кода» музыкаль комедиясен тәкъдим итте.

18 сентябрь Яр Чаллы татар дәүләт драма театры коллективы А.Гыйләҗев әсәре буенча «Өч аршын җир» драмасын тәкъдим итте.

18 сентябрь, 18.30 сәгатьтә, С.Сейфуллин исемендәге Халыклар Дуслыгы Орденлы Караганда казах драма театры М.Ауезов әсәре буенча «Каракүз» спектаклен тәкъдим итте.

19 сентябрь С.Өметбаев исемендәге Минзәлә Татар дәүләт драма театры коллективы Р.Кинҗәбаев әсәре буенча «Тилмереп дога көткәннәр» драмасын тәкъдим итте.

19 сентябрь, ә 18.30 сәгатьтә К.В.Иванов исемендәге Хезмәт Кызыл байрагы орденлы Чуваш дәүләт академия драма театры А.Портта әсәре буенча «Акча күзне томалый» спектаклен тәкъдим итте.

20 сентябрь Калмыкия Республикасының Б.Басангов исемендәге Милли драма театры коллективы В.Шуграева һәм Б.Манджиев әсәре буенча куелган «О, Чууча, Чууча!» трагикомедиясен тәкъдим итте.

21 сентябрь Кәрим Тинчурин исемендәге VII Халыкара милли драматургия театр фестиваленең тантаналы ябылу кичәсе узды.